သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ-၂၆ ေခါင္းစဥ္မာတိကာ။ ။ဤ"စိတၱ တာဝ စတုဗၺိဓံ၊ေပ၊ေလာကုတၱရေဥၥတိ" ဟူေသာစကားလည္းဘံုေလးပါးျဖင့္စိတ္ကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ခြဲျခားျပေသာ ဥေဒၵသ(ေခါင္းစဥ္မာတိက)စကားပင္ျဖစ္ေသး၏၊ဤေခါင္းစဥ္အတိုင္း ကာမာဝစရစိတ္(၅၄),ရူပစိတ္(၁၅)စသည္ျဖင့္အက်ယ္ျပလိမ့္ဦးမည္။ ©©©©©©©©©©©© ကာမာဝစရစိတ္အက်ယ္ ****************** တတၳ ကတမံ ကာမာဝစရံ အႏုသေႏၶ။ ။"ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ေလာကုတၱရေဥၥတိ " ဟူေသာေခါင္းစဥ္မာတ္ကာအားေလ်ာ္စြာ ကာမာဝစရစိတ္ကိုေရွးဦးစြာခ်ဲ႕ျပလိုေသာေၾကာင့္"တတၱ ကတမံ ကာမာဝစရံ"ဟူေသာ ပါဌ္ကိုမိန္႔သည္။[တတၳခ်ီလ်က္,စကားတက္မူ,မွတ္ယူ ဝိတၱာရ။] ပါပႏွင့္ အေဟတုကေရွ႕ထား။ ။ကာမာဝစရစိတ္တြင္လည္း ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ အဗ်ာကတသံုးမ်ိဳးရွိသည္တြင္"ကုသလာဓမၼာ အကုသလာဓမၼာ အဗ်ာကတာဓမၼာ"ဟူေသာ ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္ႏွင့္ညီစြာ ကုသိုလ္ကိုေရွးဦးစြာျပထိုက္ေသာ္လည္း ကုသိုလ္သည္ေသာဘနတရားျဖစ္၍ မဟဂၢဳတ္ေလာကုတၱရာေသာဘနမ်ားႏွင့္ေပါင္းစက္လ်က္"ေသာဘနစိတ္တစ္ခုယုတ္ေျခာက္ဆယ္" ဟု ေရတြက္၍လြယ္ကူေစျခင္းငွာ ကုသိုလ္ကိုေနာက္ထားလ်က္ ပါပႏွင့္ အေဟတုကို ေရွးဦးစြာျပသည္။ ံ ေလာဘမူကိုေရွ႕ထား။ ။ပါပႏွင့္အေဟတုကတြင္လည္း အေဟတုကသည္ အဗ်ာကတျဖစ္၍ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္တို႔၏ေနာက္လိုက္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း,ဟိတ္ႏွင့္လံုးဝမယွဥ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္းပါပမည္ေသာ အကုသိုလ္ကိုေရွးဦးစြာျပသည္၊ပါပစိတ္တြင္လည္းပဋိသေႏၶေနသူတိုင္း၏တစ္ဘဝဝယ္ ဘဝနိကႏၲိက(ဘဝကိုႏွစ္သက္ေသာ)ေလာဘေဇာကေရွးဦးစြာျဖစ္ျခင္း,အဝိဇၨာ,တဏွာဟူေသာ ေမာဟ ေလာဘႏွင့္ယွဥ္ရသျဖင့္ ဝဋၬမူလ(ဝဋ္ဘဝ၏အေျချမစ္)ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ေလာဘမူစိတ္ကိုေရွးဦးစြာျပသည္၊ထို့ေနာက္ ဟိတ္ႏွစ္ပါးခ်င္းအယွဥ္တူ၍ ေဒါသမူစိတ္ကိုလည္းေကာင္း ဟိတ္တသ္ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္ေသာေၾကာင့္ ေမာဟမူစိတ္ကိုလည္းေကာင္း ေရွ႕ေနာက္ဆက္၍ျပသည္။

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ-၂၆ ေခါင္းစဥ္မာတိကာ။ ။ဤ"စိတၱ တာဝ စတုဗၺိဓံ၊ေပ၊ေလာကုတၱရေဥၥတိ" ဟူေသာစကားလည္းဘံုေလးပါးျဖင့္စိတ္ကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ခြဲျခားျပေသာ ဥေဒၵသ(ေခါင္းစဥ္မာတိက)စကားပင္ျဖစ္ေသး၏၊ဤေခါင္းစဥ္အတိုင္း ကာမာဝစရစိတ္(၅၄),ရူပစိတ္(၁၅)စသည္ျဖင့္အက်ယ္ျပလိမ့္ဦးမည္။ ©©©©©©©©©©©© ကာမာဝစရစိတ္အက်ယ္ ****************** တတၳ ကတမံ ကာမာဝစရံ အႏုသေႏၶ။ ။"ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ေလာကုတၱရေဥၥတိ " ဟူေသာေခါင္းစဥ္မာတ္ကာအားေလ်ာ္စြာ ကာမာဝစရစိတ္ကိုေရွးဦးစြာခ်ဲ႕ျပလိုေသာေၾကာင့္"တတၱ ကတမံ ကာမာဝစရံ"ဟူေသာ ပါဌ္ကိုမိန္႔သည္။[တတၳခ်ီလ်က္,စကားတက္မူ,မွတ္ယူ ဝိတၱာရ။] ပါပႏွင့္ အေဟတုကေရွ႕ထား။ ။ကာမာဝစရစိတ္တြင္လည္း ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ အဗ်ာကတသံုးမ်ိဳးရွိသည္တြင္"ကုသလာဓမၼာ အကုသလာဓမၼာ အဗ်ာကတာဓမၼာ"ဟူေသာ ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္ႏွင့္ညီစြာ ကုသိုလ္ကိုေရွးဦးစြာျပထိုက္ေသာ္လည္း ကုသိုလ္သည္ေသာဘနတရားျဖစ္၍ မဟဂၢဳတ္ေလာကုတၱရာေသာဘနမ်ားႏွင့္ေပါင္းစက္လ်က္"ေသာဘနစိတ္တစ္ခုယုတ္ေျခာက္ဆယ္" ဟု ေရတြက္၍လြယ္ကူေစျခင္းငွာ ကုသိုလ္ကိုေနာက္ထားလ်က္ ပါပႏွင့္ အေဟတုကို ေရွးဦးစြာျပသည္။ ံ ေလာဘမူကိုေရွ႕ထား။ ။ပါပႏွင့္အေဟတုကတြင္လည္း အေဟတုကသည္ အဗ်ာကတျဖစ္၍ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္တို႔၏ေနာက္လိုက္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း,ဟိတ္ႏွင့္လံုးဝမယွဥ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္းပါပမည္ေသာ အကုသိုလ္ကိုေရွးဦးစြာျပသည္၊ပါပစိတ္တြင္လည္းပဋိသေႏၶေနသူတိုင္း၏တစ္ဘဝဝယ္ ဘဝနိကႏၲိက(ဘဝကိုႏွစ္သက္ေသာ)ေလာဘေဇာကေရွးဦးစြာျဖစ္ျခင္း,အဝိဇၨာ,တဏွာဟူေသာ ေမာဟ ေလာဘႏွင့္ယွဥ္ရသျဖင့္ ဝဋၬမူလ(ဝဋ္ဘဝ၏အေျချမစ္)ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ေလာဘမူစိတ္ကိုေရွးဦးစြာျပသည္၊ထို့ေနာက္ ဟိတ္ႏွစ္ပါးခ်င္းအယွဥ္တူ၍ ေဒါသမူစိတ္ကိုလည္းေကာင္း ဟိတ္တသ္ပါးႏွင့္သာ ယွဥ္ေသာေၾကာင့္ ေမာဟမူစိတ္ကိုလည္းေကာင္း ေေရွ႕ေနာက္ဆက္၍ျပသည္။

စိတ္ေလးပါးေခါင္းစဥ္အဖြင့္ စာ-၂၅ [စရတိ၌ စရဓာတ္သည္ လွည့္လည္ျခင္းအနက္သာမက,ျဖစ္ျခင္းဟူေသာ ပဝတၱနအနက္ကိုလည္းေဟာ၏။] ေလာကုတၱရ။ ။လုဇၨတိ ပလုဇၨတိ ေလာေကာ၊လုဇၨတိ ပလုဇၨတိ_ပ်က္စီးတက္၏၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ေလာကမည္၏၊သတၱ,သခၤါရ,ၾသကာသဟူေသာေလာကသံုးမ်ိဳးတြင္ သခၤါရေလာကတည္း၊သဃၤါရေလာကဟူသည္လည္း"ဥပါဒါနကၡႏၶာ"ဟုေခၚရေသာေလာကီရုပ္နာမ္တရားမ်ားတည္း၊ဥတၱရီတိ ဥတၱရံ၊ဥတၱရတိ_လြန္ေျမာက္ဆဲ၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ဥတၱရံ_ဥတၱရမည္၏၊ဤအလို လြန္ေျမာက္ဆဲမဂ္တရားရ၏၊(တစ္နည္း)ဥတၱိဏၰံ_လြန္ေျမာက္ျပီး၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ဥတၱရံ_ဥတၱရမည္၏၊ဤအလို လြန္ေျမာက္ျပီးေသာဖိုလ္တရားရ၏၊ေလာကေတာ_ဥပါဒါနကၡႏၶာဟူေသာ သခၤါရေလာကမွ၊ဥတၱရံ_လြန္ေျမာက္ဆဲ လြန္ေျမာက္ျပီးစိတ္တည္း၊ေလာကုတၱရံ_ေလာကမွလြန္ေျမာက္ဆဲ လြန္ေျမာက္ျပီးစိတ္။ မွတ္ခ်က္။ ။လုဇၨတိ ပလုဇၨတိကို "ျဖစ္တက္ ပ်က္တက္၏" ဟုလည္းေကာင္း,ခဏဘင္အားျဖင့္ပ်က္တက္,စုတိဘင္အားျဖင့္ပ်က္တက္၏ဟုလည္းေကာင္းအနက္ဆိုၾကေသး၏၊ထိုအနက္မ်ားကို"ပလုဇၨနတာယာတိ ဗ်ာဓိအာဒိပကာေရဟိ ဘိဇၨနေတာ" ဟူေသာ မဂၢါ မဂၢဥာဏဒႆနဝိသုဒၶိမဂ္ မဟာဋီကာျဖင့္ ဆင္ျခင္ပါ။ တစ္နည္း။ ။ေလာကအရ သတၱဝါအေပါင္းဟူေသာ သတၱေလာက,သတၱဝါတို႔ေနရာဘံုဌာနဟူေသာၾသကာသေလာက,ရုပ္နာမ္သခၤါရဟူေသာ သခၤါရေလာက ဤသံုးပါးလံုးကိုယူပါ၊ေသာတာပတၱိမဂ္သည္ ပုထုဇဥ္အေပ့င္းဟူေသာသတၱေလာက,အပါယ္ေလးဘံုဟူေသာ ၾသကာသမွလြတ္ေျမာက္၏၊သကဒါဂါမိမဂ္သည္ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္အေပါင္းဟူေသာသတၱေလာက,ကာမဘံုတစ္စိတ္ဟူေသာ ၾသကာသေလာကမွလြတ္ေျမာက္၏၊ စိတ္ေလးပါးေခါင္းစဥ္အဖြင့္ စာ-၂၅ [စရတိ၌ စရဓာတ္သည္ လွည့္လည္ျခင္းအနက္သာမက,ျဖစ္ျခင္းဟူေသာ ပဝတၱနအနက္ကိုလည္းေဟာ၏။] ေလာကုတၱရ။ ။လုဇၨတိ ပလုဇၨတိ ေလာေကာ၊လုဇၨတိ ပလုဇၨတိ_ပ်က္စီးတက္၏၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ေလာကမည္၏၊သတၱ,သခၤါရ,ၾသကာသဟူေသာေလာကသံုးမ်ိဳးတြင္ သခၤါရေလာကတည္း၊သဃၤါရေလာကဟူသည္လည္း"ဥပါဒါနကၡႏၶာ"ဟုေခၚရေသာေလာကီရုပ္နာမ္တရားမ်ားတည္း၊ဥတၱရီတိ ဥတၱရံ၊ဥတၱရတိ_လြန္ေျမာက္ဆဲ၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ဥတၱရံ_ဥတၱရမည္၏၊ဤအလို လြန္ေျမာက္ဆဲမဂ္တရားရ၏၊(တစ္နည္း)ဥတၱိဏၰံ_လြန္ေျမာက္ျပီး၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ဥတၱရံ_ဥတၱရမည္၏၊ဤအလို လြန္ေျမာက္ျပီးေသာဖိုလ္တရားရ၏၊ေလာကေတာ_ဥပါဒါနကၡႏၶာဟူေသာ သခၤါရေလာကမွ၊ဥတၱရံ_လြန္ေျမာက္ဆဲ လြန္ေျမာက္ျပီးစိတ္တည္း၊ေလာကုတၱရံ_ေလာကမွလြန္ေျမာက္ဆဲ လြန္ေျမာက္ျပီးစိတ္။ မွတ္ခ်က္။ ။လုဇၨတိ ပလုဇၨတိကို "ျဖစ္တက္ ပ်က္တက္၏" ဟုလည္းေကာင္း,ခဏဘင္အားျဖင့္ပ်က္တက္,စုတိဘင္အားျဖင့္ပ်က္တက္၏ဟုလည္းေကာင္းအနက္ဆိုၾကေသး၏၊ထိုအနက္မ်ားကို"ပလုဇၨနတာယာတိ ဗ်ာဓိအာဒိပကာေရဟိ ဘိဇၨနေတာ" ဟူေသာ မဂၢါ မဂၢဥာဏဒႆနဝိသုဒၶိမဂ္ မဟာဋီကာျဖင့္ ဆင္ျခင္ပါ။ တစ္နည္း။ ။ေလာကအရ သတၱဝါအေပါင္းဟူေသာ သတၱေလာက,သတၱဝါတို႔ေနရာဘံုဌာနဟူေသာၾသကာသေလာက,ရုပ္နာမ္သခၤါရဟူေသာ သခၤါရေလာက ဤသံုးပါးလံုးကိုယူပါ၊ေသာတာပတၱိမဂ္သည္ ပုထုဇဥ္အေပ့င္းဟူေသာသတၱေလာက,အပါယ္ေလးဘံုဟူေသာ ၾသကာသမွလြတ္ေျမာက္၏၊သကဒါဂါမိမဂ္သည္ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္အေပါင္းဟူေသာသတၱေလာက,ကာမဘံုတစ္စိတ္ဟူေသာ ၾသကာသေလာကမွလြတ္ေျမာက္၏၊ [ကာမသုဂတိဘံု၌အထပ္ထပ္မျဖစ္ရ,တစ္ၾကိမ္မွ်သာျဖစ္ရေတာ့သျဖင့္"ကာမဘံုတစ္စိတ္မွလြတ္သည္"ဟုဆိုသည္၊]အနာဂါမ္မိမဂ္သည္ သကဒါဂမ္ပုဂၢိဳလ္အေပါင္းဟူေသာ သတၱေလာက,ကာမဘံုဟူေသာၾသကာသမွလြတ္ေျမာက္၏၊["အနာဂႏၲာ ဣတၱတၱံ"အရ ကာမဘံု၌ ပဋိသေႏၶမေနရေတာ့သျဖင့္ကာမေလာကမွလြတ္သည္ဟုဆိုသည္]အရဟတၱမဂ္သည္ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အေပါင္းဟူေသာ သတၱေလာက,ရူပ_အရူပဘံုဟူေသာၾသကာသမွ လြတ္ေျမာက္၏၊သတၱ ၾသကာသေလာကတို႔မွ လြတ္ေျမာက္လွ်င္ ဆိုင္ရာရုပ္နာမ္သခၤါရဟူေသာ သခၤါရေလာကမွလည္းလြတ္ေျမာက္ေတာ့၏၊မဂ္တရားကလြတ္ေျမာက္လွ်င္ ဖိုလ္တရားလည္း လြတ္ေျမာက္ေတာ့သည္။

စိတ္ပိုင္းဘာသာဋီကာ ****************** စာ_၂၄ * တတၳ စိတၱံ တာဝ စတုဗၺိဓံ ေဟာတိ ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ ေလာကုတၱရေဥၥတိ။* "စိတၱံ ေစတသိကံ ရူပံ နိဗၺာနမိတိ သဗၺထာ"ဟူေသာ ဥေဒၵသစကားဝယ္ စိတၱံဟူေသာ ဥေဒၵသ၏ နိေဒၵသကို ျပေတာ္မူလိုေသာေၾကာင့္"တတၳ စိတၱံ တာဝ"စသည္ကိုမိန္႔သည္၊ဤနိေဒၵသနယ္ကားစိတ္ပိုင္းတစ္ပိုင္းလံုး"ဣတိ အဘိဓမၼတၳ သဂၤေဟ စိတၱသဂၤဟဝိဘာေဂါ နာမ" ဟူေသာ နိဂံုး၏ေရွ႕က"ဧကဝီသသတံဗုဓာ" တိုင္ေအာင္တည္း၊ထို႔ေၾကာင့္"စိတၱံသည္ ဥေဒၵသ,တတၳ စိတၱံမွစ၍စိတ္ပိုင္း တစ္ပိုင္းလံုးကား နိေဒၵသ"ဟု မွတ္ပါ။ ကာမာဝစရ။ ။ကာေမ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ၊ယံ_အၾကင္စိတ္သည္၊ကာေမ_ကာမဘံု၌၊အဝစရတိ_မ်ားေသာအားျဖင့္ျဖစ္တက္၏၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊တံ_ထိုစိတ္သည္၊ကာမာဝစရံ_ကာမာဝစရမည္၏၊"မ်ားေသာအားျဖင့္" ဟူသည္ကား ကာမာဝစရစိတ္ဟူေသာ သေဘာသည္ တစ္မ်ိဳးသာရွိ၏၊ထိုစိတ္သညိေလာဘမူ ပဌမအသခၤါရိကနာမည္,စကၡဳဝိညာဥ္နာမည္စသည္ျဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးနာမည္ခံလ်က္ ကာမဘံု၌အျဖစ္မ်ား၏၊ရူပဘံု၌ ဃာနဝိညာဥ္ စေသာနာမည္ျဖင့္ တခ်ိဳ႕မျဖစ္နိုင္၊ အရူပဘံု၌ကား စကၡဳဝိညာဥ္စေသာနာမည္ျဖင့္လည္းမျဖစ္ႏိုင္၊ ဤသို႔ ကာမဘံု၌အျဖစ္မ်ားေသာေၾကာင့္ တဗၺာဟုလႅနည္းအားျဖင့္"ကာမာဝစရစိတ္" ဟု ေခၚရသည္_ဟူလို၊ဤကာမာဝစရပုဒ္၌ အ႒ကထာ ဋီကာတို႔ၾကံလံုးေတြမ်ားစြာရွိေသး၏၊က်ယ္ဝန္းလွေသာေၾကာင့္လ်စ္လ်ဴရႈရေတာ့သည္၊ေနာက္၌လည္း သဒၵါနည္းဟူသမွ်ကို ခ်ံဳးႏိုင္သမွ် ခ်ံဳးျပပါအံ႔။ ံ ရူပါဝစရ,အရူပါဝစရ။ ။ရူပႆ ဘေဝါ ရူပံ၊ရူပႆ_ရုပ္၏၊ဘေဝါ_ျဖစ္ရာဘံုတည္း၊ရူပံ _ရုပ္၏ျဖစ္ရာဘံု၊"နာမ္ခ်ည္းမကရုပ္တရားပါျဖစ္ရာဘံု"ဟူလို၊ရူပဘဝဟုဆိုလိုလ်က္ ဘဝဟူေသာ ေနာက္ပုဒ္ကိုေခ်၍ "ရူပ"ဟုဆိုထားသည္၊ရူေပ_ ရူပဘံု၌၊အဝစရတိ_မ်ားေသာအားျဖင့္ျဖစ္တက္၏၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊ရူပဝစရံ _ရူပဝစရစိတ္မည္၏၊ရူပကုသိုလ္ၾကိယာမ်ားသည္ ရူပဘံု၌သာမက ကာမဘံု၌လည္းျဖစ္ေသး၏၊သို႔ေသာ္ ရူပဝိပါတ္ကားရူပဘံု၌သာျဖစ္သည္၊ရုပ္မရွိေသာ(နာမ္တရားသာရွိေသာ)ဘံုဘဝကို"အရူပ"ဟုေခၚ၏၏၊အရူေပ_ အရူပဘံု၌၊အဝစရတိ_မ်ားေသာအားျဖင့္ျဖစ္တက္၏၊ဣတိ_ေၾကာင့္၊အရူပါဝစရံ_အရူပဝစရစိတ္မည္၏၊အရူပဝိပါတ္သည္ အရူပဘံု၌သာျဖစ္၏။

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၂၃ ခ်ဲ႕ဦးအံ့_ေလာကုတၱရစိတ္ကို တဏွာက အာရံုမျပဳႏိုင္�ပါေသာ္လည္း ထိုစိတ္၏တည္ရာ မဂၢ႒ ဖလ႒ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကိုကား တဏွာက အာရံုျပဳလ်က္ရိွေသး၏၊ ဥပၸလဝဏ္ ရဟႏၱာေထရီမ၌ နဒၵလုလင္ဖ်က္ဆီးပံုကိုေထာက္ပါ၊ ဤသို႔တည္ရာပုဂဂိုလ္က တဏွာစက္ကြင္းမွ မလြတ္ကင္းေသာေၾကာင့္ "တစ္ႏြယ္ငင္ တစ္စင္ပါ"ဆိုသလို ေလာကုတၱရစိတ္ကိုလည္း တဏွာစက္ကြင္းမွ ႐ွင္း႐ွင္းႀကီးလြတ္ေျမာက္ၿပီဟုမဆိုသာ၊ သို႔အတြက္� ေလာကုတၱရစိတ္ ေစတသိက္မ်ား၌ နိဗၺာနအမည္မရထိုက္။ သႏၱတိလကၡဏမစၥဳတ_ရသံ နိဗၺာနအမတံ၊ အနိမိတၱဥပ႒ာနံ,ပဒ႒ာနံ န လဗ ၻတိ။ နိဗၺနအမတံ_နိဗၺာန္ဟူေသာ အၿမိဳက္တရားေတာ္သည္၊ သႏၲိလကၡဏံ_ရုပ္နာမ္ခပ္သိမ္း,ခ်ဳပ္ျငိမ္းေအးျမျခင္းလကၡဏာရွိ၏၊အစၥဳတရသံ_ပင္ကိုယ္သေဘာမွမေရြ႕ေလ်ာျခင္း သမၸတၱိရသရွိ၏၊အနိမိတၱဥပ႒ာနံ_အထည္ပံုဟန္ သဏၭာန္နိမိတ္,အရိပ္အသြင္မရွိဟု ေယာဂီတို႔ဥာဏ္အားထင္လာတက္၏၊ပဒ႒ာနံ_နီးကပ္ေသာအေၾကာင္းကို၊န လဗၻတိ_မရအပ္။ သႏၲိလကၡဏာ။ ။သုခသည္ သႏၲိသုခ ေဝဒယိတသုခဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိ၏၊သႏၲိသုခသည္ ေဝဒယိတသုခကဲ႔သို႔ ခံစားရေသာ သုခမဟုတ္၊တစ္စံုတစ္ခုကုိမွ် မခံစားရဘဲလ်က္ျငိမ္သက္ေအးျမေသာ သုခေပတည္း၊သႏၲိသုခသေဘာကို ဥပသမာႏုႆတိ၌ ရႈပါ။[အစၥဳတရသကားထင္ရွားျပီ။] ပစၥဳပ႒ာန္,ပဒ႒ာန္။ ။စိတ္ ေစတသိက္မ်ားပင္ ပံုသဏၭာန္မထင္ရကား ထို႔ထက္သိမ္ေမြ႕ေသာ နိဗၺာန္ဝယ္ အဘယ္မွာပံုသဏၭာန္ရွိေတာ့အံ႔နည္း၊ထို႔ေၾကာင့္ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္တို႔ဥာဏ္တြင္ ပံုသဏၭာန္ဟူေသာ အရိပ္နိမိတ္ အသြင္အျပင္ မရွိေသာတရားဟု ထင္လာ၏၊နိဗၺာန္မွာနီးကပ္ေသာ ပဒ႒ာန္အေၾကာင္းမရွိ,နိဗၺာန္ေၾကာင့္သာကိေလသာတို႔သည္လည္းေကာင္း, ရုပ္နာမ္တို႔သည္လည္းေကာင္း ေအးျငိမ္းၾကရသည္၊[နိဗၺာန္ရဖို႔ရနိ ေဝးေသာအေၾကာင္းမ်ားကား ပါရမီကုသိုလ္,ဝိပႆနာကုသိုလ္,မဂ္ဖိုလ္အားျဖင့္ အမ်ားပင္ရွိႏိုင္ပါသည္။] နိဗၺာနမိတိ သဗၺထာ။ ။ထို၌ သဗၺထာပုဒ္ကို စတုဓာ၌ အဘိႏၷဝိေသသနအျဖစ္ျဖင့္ စပ္၊အလံုးစံုအျပား(အစြမ္းကုန္အျပား)အားျဖင့္"ပရမတၳတရားေလးပါးျပားသည္"ဟူလို၊အခ်ိဳ႕ကား သဗၺထာကို ဝုတၱာ၌ စပ္လိုၾက၏၊စဥ္းစားၾကပါ၊ဤ"တတၱ ဝုတၱာဘိဓမၼတၳာ" ဟူေသာ ဂါထာသည္ ပရမတၳတရားေလးပါးကိုအက်ဥ္းခ်ဳပ္ေသာေၾကာင့္ ဥေဒၵသဂါထာမည္၏၊စိတ္ ေစတသိက္ ရုပ္ နိဗၺာန္ဟု ေခါင္းစဥ္မာတိကာကိုျပေသာေၾကာင့္"မာတိကာဂါထာ"ဟုလည္းေခၚႏိုင္ပါသည္။ ့

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၂၂ "ေဖာက္ျပန္"ဟု ေလာက၌ဆို႐ိုးမရိွ၊"႐ုပၸတီတိ ကုပၸတိ ဃဋီၬယတိ ပီဠီယတိ ဘိဇၨတိ"ဟု ဖြင့္ျပေသာခႏၶာဝိဘင္းအ႒ကထာ စသည္၌လည္း ႐ုပၸတိအရ ဆုတ္ယုတ္ပ်က္ျပားမႈကိုသာဖြင့္ျပသည္၊"သီေတနပိ ႐ုပၸတိ ဥေဏွနပိ ဇိဃစၦာယပိ ႐ုပၸတိ"စသည္ျဖင့္ ပါဠိေတာ္မ်ား၌လည္း ဆုတ္ယုတ္ပ်က္ျပားဖို႔ရာမေကာင္းေသာ သီတ ဥဏွ ဇိဃစၦ စေသာအေၾကာင္းမ်ားကိုသာျပေတာ္မူ၏၊ထို႔ေၾကာင့္ ထိုဆရာတို႔၏ အယူအားလံုးပင္စည္းထံုးမက်ေခ်၊[႐ုပၸတီတိ_ဟူသည္ကား၊ကုပၸတိ_ပ်က္စီးတက္၏၊ဃဋီယတိ_ထိုခိုက္အပ္၏၊ပီဠီယတိ_ႏွိပ္စက္အပ္၏၊ဘိဇၨတိ_ကြဲပ်က္တက္၏၊ဝါ_ခြဲဖ်က္အပ္၏။] ႐ူပဘံုက႐ုပ္။ ။႐ူပဘံု၌ အေအး အပူစေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင္းမ႐ွိ,ဥတုညီမွ်၍ အားလံုးသပၸါယျဖစ္ရကား ႐ူပဘံု၌ ပထဝီ အာေပါစေသာ႐ုပ္ကလာပ္တို႔မွာေဖာက္ျပန္ဖြယ္မ႐ွိ၊ ထိုသို႔ ေဖာက္ျပန္ျခင္းမ႐ွိလွ်င္"႐ုပၸတိ"အရ ႐ူပမမည္ထိုက္ဟု အခ်ိဳ႕ကစကားကပ္ၾက၏၊ ေခ်ပရန္ကား"ေဖာက္ျပန္တက္"ဟူရာ၌ "တကယ့္ကိုေဖာက္ျပန္ရမည္"ဟု ျပလိုရင္းမဟုတ္,ဆန္႔က်င္ဘက္ႏွင့္မေတြ႕ေသး၍ မေဖာက္ျပန္ေသးေသာ္လည္း ဆန္႔က်င္ဘက္ႏွငိ့ေတြ႕က မုခ်ေဖာက္ျပန္မည္ျဖစ္လွ်င္"ေဖာက္ျပန္တက္"ပင္တည္း၊႐ူပဘံု၌ ႐ုပ္တို႔လည္း ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင္းႏွင့္ ေပါင္းမကေဖာက္ျပန္ၾကမည္သာ၊ေဖာက္ျပန္ျခင္းသေဘာကိုမလြန္ဆန္ႏိုင္၊ထို႔ေၾကာင့္ "႐ုပၸတိ"ဟူေသာ ဝစနတ္အရ ႐ူပဘံုက႐ုပ္မ်ားလည္း ႐ူပအမည္ ရၾကသည္သာဟုမွတ္ပါ။ နိဗၺာနံ၏ ဝစနတၳ။ ။ဝါ နေတာ နိကၡႏ ၱႏိ ၱ နိဗၺာနံ၊ ဝါနေတာ_တဏွာမွ နိကၡႏံ ၱ_ထြက္ေျမာက္ေသာတရားတည္း၊နိဗၺာနံ_တဏွာမွထြက္ေျမာက္ေသာတရား၊ေလာကီတရားကဲ့သို႔ တဏွာ၏အာရံုျပဳကိုမခံရေတာ့ဘဲ တဏွာ၏စက္ကြင္းမွ လြတ္ကင္းမႈကို"တဏွာမွထြက္ေျမာက္"ဟု ဆိုသည္။ ["နိ+ဝါန"ပုဒ္မွ ဝကိုေဒြေဘာ္ျပဳ,ဝႏွစ္လံုးကို ဗႏွစ္လံုးျပဳ၍ နိဗၺာန ဟု ျဖစ္၏၊သကၠတ၌ နိရ္ဝါဏဟု ရိွေသာေၾကာင့္"နိဗၺာဏ"ဟုလည္း ေရးၾက၏။] ေလာကုတၱရစိတ္ကို နိဗၺာန မဆိုရ။ ။တဏွာ၏ အာရံုအျပဳကိုမခံရေသာေၾကာင့္"နိဗၺာန"ဟုဆိုလွ်င္ ေလာကုတၱရာစိတ္ ေစတသိက္မ်ားလည္း တဏွာ၏အာရံုျပဳကိုမခံရေသာေၾကာင့္"နိဗၺာန"မည္သင့္သည္ မဟုတ္ေလာဟုေမး၊ အေျဖကား_နိဗၺာနသဒၵါသည္ တဏွာ၏စက္ကြင္းမွ႐ွင္း႐ွင္းႀကီးလြတ္ေျမာက္ၿပီးေသာ အသခၤတဓာတ္၌ထင္႐ွားသည့္ အထင္႐ုဠီသဒၵါ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေလာကုတၱရစိတ္ ေစတသိက္မ်ားကို နိဗၺာနဟု မဆိုရ။

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၂၁ မူလပင္ကိုယ္သေဘာ၏ မေဖာက္ျပန္ျခင္းတည္း၊ ႐ုပၸနဟူသည္ကား သႏၱတိပညတ္၏ ေဖာက္ျပနျခင္းတည္း၊ထို႔ေၾကာင့္ မဆန္႔က်င္ပါ။ ခ်ဲ႕ဦးအံ့_႐ုပ္ကလာပ္ေတြ ဆက္၍ဆက္၍ျဖစ္ေနမႈကို သႏၱတိ(အစဥ္အဆက္)ဟု ေခၚ၏၊ အေအး႐ုပ္ေတြဆက္၍ျဖစ္ေနလွ်င္ အပူ႐ုပ္အစဥ္သို႔မေျပာင္းသမွ် အေအး႐ုပ္အစဥ္တစ္ခုသာတည္း၊အပူ႐ုပ္ေတြဆက္၍ျဖစ္ေနလွ်င္ အေအး႐ုပ္အစဥ္သို႔မေျပာင္းသမွ် အပူ႐ုပ္အစဥ္တစ္ခုသာတည္း၊ ဤသို႔ အစဥ္သႏၱာန္တစ္ခုလံုးကို"သႏတိပညတ္တစ္ခု"ဟုမွတ္ပါ၊ထိုသို႔ သႏၱတိပညတ္တစ္ခုမွ သႏၱတိပညတ္တစ္ခုသို႔ ေျပာင္းလြဲမႈကို ႐ုပၸန(ေဖာက္ျပန္မႈ)ဟုေခၚ၏၊ထိုသို႔ သႏၱိပညတ္တစ္ခုေျပာင္းလြဲသြားေသာ္လည္း ပင္ကိုယ္သေဘာမွ မေျပာင္းလြဲၾက၊ပထဝီဓာတ္သည္ ကကၡဠ(ၾကမ္းတမ္းခိုင္မာျခင္း)သေဘာရိွ၏၊ ထိုကကၡဠသေဘာကား ဘယ္အခါမွ မေဖာက္ျပန္၊အေအး႐ုပ္အစဥ္မွာပါသည့္ ပထဝီဓာတ္လည္းကကၡဠသေဘာ,အပူ႐ုပ္အစဥ္မွာပါသည့္ ပထဝီဓာတ္လည္း ကကၡဠသေဘာပင္၊ ဥပမာ_တမာပင္မွ ေပါက္ခါစႏုနယ္ေသာအစဥ္ ႀကီးရင့္ေသာအစဥ္ ေဆြးျမည့္ေသာအစဥ္ဟု အစဥ္သႏၱတိအမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာင္းလြဲလ်က္ရိွေသာ္လည္း မူလဓာတ္ျဖစ္ေသာအခါးအရသာမွာ ဘယ္အခါမွ မေျပာင္းလြဲသကဲ့သို႔တည္း။ [ေဆာင္] ပထဝီ အေပါ,႐ုပ္ဟုေဟာလည္း,သေဘာအရိွ,မေျပာလွည့္၍,အဝိပရီတ,ဖြင့္ခဲ့ရ၏၊မူလအမွန္,မေဖာက္ျပန္လည္း,သႏၱာန္ပညတ္,ေျပာင္းလြဲတက္သျဖင့္,သတ္မွတ္အေလ်ာ္,႐ုပ္ဟုေခၚသည္,...ျမင္ေျမာ္သူတို႔ သိဖြယ္ကို႔။ ဝါဒႏၱရမ်ား။ ။အခ်ိဳ႕က ေ႐ွ႕ျဖစ္ျမဲ႐ုပ္အစဥ္ထက္ တိုးတက္ႀကီးပြား၍ ေနာက္႐ုပ္အစဥ္မ်ား တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုစည္ကားမႈကိုလည္း"႐ုပၸန"အရ ေဖာက္ျပန္ျခင္းဟုဆိုၾက၏။ ဥပမာ_ဖ်ားနာညိႇဳးႏြမ္းေနေသာ႐ုပ္အစဥ္မွ အဖ်ားကင္း၍သန္႔႐ွင္းေသာ႐ုပ္အစဥ္ျဖစ္မႈမ်ိဳးတည္း၊ တခ်ိဳ႕ကလည္းေကြးေသာ႐ုပ္အစဥ္မွ ဆန္႔တန္းေသာ႐ုပ္အစဥ္သို႔ေျပာင္းလြဲျခင္း,ထိုင္ေနေသာ႐ုပ္အစဥ္မွ မတ္မတ္ရပ္ေသာ ႐ုပ္အစဥ္သို႔ေျပာင္းလြဲျခင္း, အသံမထြက္ၿငိမ္သက္ေသာ႐ုပ္အစဥ္မွ အသံထြက္၍ လႈပ္လွက္ေသာ႐ုပ္အစဥ္ျဖစ္ျခင္းမ်ားကိုလည္း"႐ုပၸန"အရ"ေဖာက္ျပန္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္"ဟု ဆိုၾက၏၊ ထိုကဲ့သို႔ ျဖစ္မႈမ်ားသည္ မျမဲျခင္းအနိစၥလကၡဏာကိုထင္႐ွားေစေသာ အရာသာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထိုအယူအားလံုးကို စည္းထံုးမက်ေခ်။ ခ်႕ဲဦးအံ့_"ေဖာက္ျပန္ဟူေသာစကားသည္"ခြၽတ္ယြင္းျခင္း,ပ်က္စီးျခင္း"ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ကိုသာျပႏိုင္၏၊ေကာင္းမြန္ စည္ကား ႀကီးပြားျခင္းကို

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၂၀ ေအးသည့္အတြက္(၃)ဂါဝုတ္ရိွေသာ ခႏၶာကိုယ္ႀကီးတို႔ မြမြေၾကမႈစသည္တည္း၊အပူေၾကာင့္ အသားအေရနီျမန္းပံု,ထမင္းဆာမႈ,ေရငတ္မႈေၾကာင့္႐ုပ္ညိွဳးႏြမ္းပံု,မွက္ ျခင္ ေနပူ ေလပူ ေႁမြ ကင္းတို႔၏ ေတြ႔ထိကိုက္ခဲမႈေၾကာင့္ အဖုအပိမ့္ အေပါက္အကြဲျဖစ္ပံု စသည္ကိုခ်ဲ႕ထြင္၍ ၾကည့္ပါ၊ ဤျပအပ္ခဲ့ေသာေဖာက္ျပန္မႈသည္ ဥတုပ်က္၍ေဖာက္ျပန္မႈတည္း၊ အကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ ကုဠႏူနာစြဲကပ္ရပံု,စိတ္ေၾကာင့္ စိတၱဇေရာဂါျဖစ္ရပံု,မသင့္ေသာ အာဟာရေၾကာင့္ တစ္ခဏခ်င္းေတာင့္တင္း ကိုက္ခဲရပံုမ်ားကို ေထာက္လွ်င္ ကံ စိတ္ ဥတု အာဟာရတို႔ေၾကာင့္လည္း ႐ုပ္ေဖာက္ျပန္ေၾကာင္းကို သိႏိုင္သည္။ နာမ္တရားကို႐ုပ္ဟုမဆိုထိုက္။ ။ေ႐ွးအစဥ္ႏွင့္မတူဘဲ ေနာက္အစဥ္၏ ေျပာင္းလြဲျခင္းကို"ေဖာက္ျပန္ျခင္း"ဟု ေခၚလွ်င္,နာမ္တရားမ်ားလည္း ကုသိုလ္အစဥ္မွ အကုသိုလ္အစဥ္ ေျပာင္းလြဲျခင္းစသညိျဖစ္တက္ေသာေၾကာင့္"႐ုပ္"ဟုေခၚထိုက္သည္မဟုတ္ေလာဟုေမး၊ အေျဖကား_႐ုပၸတိအရ အမ်ားမ်က္ျမင္အထင္အ႐ွား ေဖာက္ျပန္ျခင္းဟူေသာ ဝိဘူတတရ႐ုပၸနကိုသာ အလိုရိွအက္ေသာေၾကာင့္ နာမ္တရား၏မထင္မ႐ွား ေဖာက္ျပားမႈကို႐ုပ္ဟု မေခၚထိုက္။[ဝိဘူတတရ=အထူးထင္႐ွားေသာ+႐ုပၸန။] ခ်ဲ႕ဦးအံ့_ေဖာက္ျပန္မႈသည္ ထင္႐ွားေသာေဖာက္ျပန္မႈ,မထင္႐ွားေသာေဖာက္ျပန္မႈဟု ႏွစ္မ်ိဳးရိွ၏၊ နာမ္တရားတို႔၏ ေဖာက္ျပန္မႈဟူသည္ မထင္႐ွားေခ်,သူတစ္ပါး၏စိတ္ကို သိႏိုင္သူသာ ေဖာက္ျပန္ေၾကာင္းကိုသိႏိုင္၏၊႐ုပ္တရားတို႔၏ေဖာက္ျပန္မႈကား ကေလးမ်ားပင္သိႏိုင္ေလာက္ေအာင္ထင္႐ွား၏၊ အမ်ားသံုးနႈန္းရမည့္နာမည္သညိ အမ်ားထင္႐ွားမွသာ သင့္ေလ်ာ္၏၊နာမ္တရားကို ႐ုပ္ဟုဆိုလွ်င္ ေဖာက္ျပန္ပံုမထင္႐ွားသျဖင့္"႐ူပ"ဟူေသာ ပါဠိစကားႏွင့္ မသင့္ေခ်၊ပထဝီ အာေပါ စသည္ကို ႐ုပ္ဟုဆိုရာ၌ကား ေဖာက္ျပန္ပံုထင္႐ွားသျဖင့္ နာမည္ႏွင့္သင့္တင့္လိုက္ေလ်ာ၏၊ "သီေတနပိ ႐ုပၸတိ ဥေဏွနပိ ႐ုပၸတိ"စသည္ျဖင့္ ေဟာေတာ္မူေသာဘုရား႐ွင္လည္း အေအး အပူစသည္ေၾကာင့္ အထင္အ႐ွားေဖာက္ျပန္တက္ပံုကို ရည္ရြယ္ေတာ္မူရင္းျဖစ္သည္။ [ေဆာင္] အမ်ားမ်က္ျမင္,အထင္အ႐ွား,ေဖာက္ျပားမႈဟူ,ဝိဘူတတရ,႐ုပၸနကို,သည္မွာလို၍,ထိုထိုနာမ္စု,ေဖာက္ျပန္မႈ,႐ုပ္ဟုမေခၚအပ္။ အဝိပရီတႏွင့္႐ုပၸနသေဘာ။ ။ပရမတၳပုဒ္အဖြင့္ႏုန္းက ပရမတ္တရားေတြကို အဝိပရီတ(မေဖာက္မျပန္)ဟု ဆိုၿပီးလွ်င္ ဤေနရာ၌ ႐ုပၸန(ေဖာက္ျပန္)ဟု ဆိုျပန္ရာ ေ႐ွ႕ေနာက္ မဆန္႔က်င္ပါေလာဟုေမး၊ အေျဖကား_အဝိပရီတ ဟူသည္

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၁၉ ႐ူပံ၏ ဝစနတၳ။ ။႐ုပၸတီတိ ႐ူပံ၊[ဤဝိၿဂိဳဟ္သည္ သုဒၶကတၱဳသာဓန ေဟတု ကမၼသာဓန ႏွစ္ခ်က္သင့္တည္း၊]ယံ_အၾကင္တရားသည္၊သီတုဏွာဒိဝိေရာဓိ ပစၥေယတိ_အေအး အပူအစရိွေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင္းတို႔ေၾကာင့္၊႐ုပၸတိ_ေဖာက္ျပန္တက္၏၊(တစ္နည္း)သီတုဏွာဒိဝိေရာဓိပစၥေယတိ_အေအး အပူအစရိွေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင္းတို႔သည္၊႐ုပၸတိ_ေဖာက္ျပန္ေစအပ္၏၊ ဣတိ_ေၾကာင့္၊တံ_ထိုတရားသည္၊႐ူပံ_႐ုပ္မည္၏၊ဤဝိၿဂိဳဟ္အရ အေအး အပူစေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင္းတို႔ႏွင့္ ေပါင္းမက ေဖာက္ျပန္ေခ်ာက္ျခား ပ်က္ျပားတက္ေသာတရားကို"႐ုပ္"ေခၚသည္ဟု မွတ္ပါ၊သီတုဏွာဒိ၌ အာဒိသဒၵါျဖင္�့ ဇိဃစ ၦာ(ထမင္းဆာမႈ)ဝိပါသာ(ေရငတ္မႈ)ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမၹႆ(မွက္ ျခင္ ေလ ေနပူ ေႁမြ ကင္းတို႔၏ ေတြ႕ထိကိုက္ခဲမႈ)စေသာေဘးရန္မ်ားကိုယူပါ။ ခႏၶသံယုတ္။ ။႐ုပၸတီတိ ေခါ ဘိကၡေဝ တသၼာ ႐ူပႏိ ၱ ဝုစၥတိ၊ ေကန ႐ုပၸတိ၊သီေတနပိ ႐ုပၸတိ,ဥေဏွနပိ ႐ုပၸတိ,ဇိဃစၦာယပိ ႐ုပၸတိ,ဝိပါသာယပိ ႐ုပၸတိ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမၹေႆနပိ ႐ုပၸတိ..... ။၃ ဝဂ္,၇သုတ္။ ေဖာက္ျပန္ပံု။ ။"႐ုပၸတိ "အရ "ေဖာက္ျပန္မႈ"ဟူသည္ ေ႐ွး႐ုပ္အစဥ္မွထူးျခား၍ ေနာက္႐ုပ္အစဥ္၏ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုျဖစ္မႈတည္း၊ခ်ဲ႕ဦးအ့ံ_႐ုပ္၏ ဌီအခိုက္သည္နာမ္၏ ဌီခဏထက္ၾကာ၏၊ထို႔ေၾကာင့္ ဌီအခိုက္�၌ တည္ရိွစဥ္မွာပင္ ဆန္႔က်င္ဘက္အေၾကာင့္မ်ားႏွင့္ ေပါင္းဆံုႏိုင္၏၊ ဥပမာ_အပူဥတုစိုးအုပ္၍ အပူ႐ုပ္အစဥ္ျဖစ္ေနခိုက္၌ အေအးဥတုေပၚလာ၍ ထိုအေအးဥတုႏွင့္ဌီအခိုက္မွာ မဌမအႀကိမ္ေတြ႔ဆံုမိၾက၏၊သို႔ေသာ္ မထင္႐ွားေသး၊ ဒုတိယအႀကိမ္ တတိယအႀကိမ္ေတြ႔ဆံုၾကျပန္၏၊ထိုကဲ့သို႔ ဌီအခိုက္ ဌီအခိုက္�၌ ဆန္႔က်င္ဘက္အေအးဥတုႏွင့္ ေပါင္းမိဖန္မ်ားေသာအခါ ေ႐ွးက အပူ႐ုပ္အစဥ္သည္ ကြယ္ေပ်ာက္၍ အေအး႐ုပ္အစဥ္ေဖာက္ျပန္လာသည္၊အေအး႐ုပ္အစဥ္ေပ်ာက္၍ အပူ႐ုပ္အစဥ္ေဖာက္ျပန္ပံုကိုလည္းခ်ဲ႕ထြင္ၾကည့္ပါ၊ ဤသို႔ ေ႐ွး႐ုပ္အစဥ္ႏွင့္ မတူေသာ ေနာက္႐ုပ္အစဥ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ျခင္းကိုပင္"႐ုပၸတိ"အရ"ေဖာက္ျပန္ျခင္း"ဟု ယူရေသာေၾကာင့္"ဝိကာရာပတၱိစ_သီတာဒိသႏၷိပါေတ ဝိသဒိသုပၸတၱိေယဝ=ေဖာက္ျပန္ျခင္းသို႔ေရာက္ျခင္းဟူသည္ အေအးအစရိွေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္ဥတုႏွင့္ေပါင္းမိရာအခါ၌ ေ႐ွး႐ုပ္အစဥ္မွမတူေသာ ေနာက္႐ုပ္အစဥ္၏ျဖစ္ျခင္းပင္တည္း"ဟု ခႏၶဝိဘင္း၌ မိန္႔သည္။ ဆက္ဦးအံ့_အေအးေၾကာင့္ေဖာက္ျပန္မႈဟူသည္ အေအးမိ၍ ဖ်ားနာမႈ,ေဆာင္းအခါ၌ အသားအေရကြဲမႈ,ေလာကႏၱရိက္ဟုေခၚအပ္ေသာ ငရဲ၌ အလြန္

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၁၈ မီးခိုးႂကြက္ေလွ်ာက္ ေစာဒနာ။ ။မပါလွ်င္မၿပီး အေရးႀကီးေသာေၾကာင့္စိတ္ကိုပဓာနဆိုလွ်င္ ဖႆစေသာ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္မ်ားလည္း မပါလွ်င္မၿပီး၍ အေရးႀကီးေသာ ပဓာနတရားမ်ားဟု မဆိုထိုက္ပါေလာဟုေမး၊အေျဖကား_ဖႆစေသာ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိတ္မ်ားလည္းမပါလွ်င္မၿပီးသည္ကားမွန္ေပ၏၊သို႔ေသာ္ အေရးႀကီးေသာတရားမ်ားမဟုတ္ပါ၊ ဘုရင္ထြက္ေတာ္မူလာရာ၌ သက္ေတာ္ေစာင့္ စသူတို႔မွာမပါလွ်င္မၿပီးေခ်၊သို႔ေသာ္ အေရးႀကီးေသာ ပဓာနပုဂၢိဳလ္မ်ားမဟုတ္ၾက၊ထို႔ေၾကာင့္ ထိုသူတို႔ကိုအထူးထုတ္ေဖာ္မေျပာပဲ " ရာဇာ အာဂေတာ=မင္းတရားထြက္ေတာ္မူလာၿပီ"ဟု ပဓာနပုဂၢိဳလ္ကိုသာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုသကဲ့သို႔,ထို႔အတူ ပဓာနစေသာစိတ္ႏွင့္ဆက္၍ ဖႆစသည္ကို"ေစတသိက"ဟု နာမည္တပ္ထားေသာ္လည္း အပဓာနျဖစ္ေသာ ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ဆက္၍ကား စိတ္ကို"ဖႆိက"စသည္ျဖင့္ နာမည္မတပ္ထိုက္။ ဉာဏ္မပိုင္လွ်င္ ေစာဒနာဦး။ ။"အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ အခ်ိဳ႕ေစတသိက္မ်ား မပါလွ်င္ ၿပီးႏိုင္ေသာ္လည္း စိတ္မပါလွ်င္ဘယ္အခါမွ မျဖစ္ႏိုင္"ဟု ဆို၏၊ ထိုစကားအရ"အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ စိတ္အားလံုးလည္း တစ္ၿပိဳင္နက္ပါဝင္သည္"ဟု မဆိုသာ၊ဥပမာ_ကုသိုလ္စိတ္တို႔အာရံုယူခိုက္၌ အကုသိုလ္ အဗ်ာကတစိတ္မ်ားမပါ၊ကုသိုလ္စိတ္တြင္လည္းမဟာကုသိုလ္ပဌမစိတ္က အာရံုယူခိုက္၌ အျခားကုသိုလ္�စိတ္မ်ားမပါ၊ထို႔ေၾကာင့္ အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ အခိ်ဳ႕စိတ္မ်ားမပါဘဲၿပီးႏိုင္သည္မဟုတ္ေလာဟု ေမး၊အေျဖကား_ဤေစာဒနာသည္မသင့္။ ခ်ဲ႕ဦးအံ့_ဖုသနလကၡဏာအားျဖင့္ ဖႆတစ္မ်ိဳးတည္းသာ,အႏုဘဝနလကၡဏာအားျဖင့္ ေဝဒနာတစ္မ်ိဳးတည္းသာ ႐ွိသကဲ့သို႔,ထို႔အတူ အာရမဏဝိဇာနနလကၡဏာအားျဖင့္ စိတ္တစ္မ်ိဳးသာရိွ၏၊သို႔ေသာ္ယွဥ္ဖက္ေစတသိက္ေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားၾကေသာေၾကာင့္ ဟိုမွာလည္းယွဥ္ရ,သည္မွာလည္းယွဥ္ရ၍ စိတ္အေရအတြက္မ်ားသည္ဟု ထင္ရေလသည္၊ စင္စစ္မွာ အကုသိုလ္ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္ခိုက္လည္း ဤသိျခင္းသေဘာ,ေသာဘနေစတသိက္မ်ားႏွင့္ယွဥ္ခိုက၌လည္း ဤသိျခင္းသေဘာပင္တည္း၊ဥပမာ_ေကာင္းေသာကိစၥ၌ျဖစ္ေစ,မေကာင္းေသာကိစၥ၌ျဖစ္ေစ အရာရာ၌ ပါဝင္အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူတစ္ေယာက္သည္ "မည္သည့္အသင္း၏ဥကၠ႒,မည္သည့္အသင္း၏လည္းဥကၠ႒"ဟု ဥကၠ႒နာမည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရေနေသာ္လည္း တစ္ေယာက္တည္းသာျဖစ္သကဲ့သို႔တည္း၊ထို႔ေၾကာင့္"အာရံုကိုယူရာတိုင္းဝယ္ အခ်ိဳ႕စိတ္မ်ားလည္း မပါဘဲၿပီးႏိုင္သည္ မဟုတ္ေလာ"ဟူေသာ ေစာဒနာသည္မသင့္၊"စိတ္ဟူေသာ သဘာဓမၼ၏တစ္ခုတည္း႐ွိေၾကာင္းကိုနားမလည္၍ ေမးအပ္ေသာေၾကာင့္ အရင္းကစ၍လြဲမွားေလၿပီ"ဟူလို။

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၁၈ မီးခိုးႂကြက္ေလွ်ာက္ ေစာဒနာ။ ။မပါလွ်င္မၿပီး အေရးႀကီးေသာေၾကာင့္စိတ္ကိုပဓာနဆိုလွ်င္ ဖႆစေသာ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိက္မ်ားလည္း မပါလွ်င္မၿပီး၍ အေရးႀကီးေသာ ပဓာနတရားမ်ားဟု မဆိုထိုက္ပါေလာဟုေမး၊အေျဖကား_ဖႆစေသာ သဗၺစိတၱသာဓာရဏေစတသိတ္မ်ားလည္းမပါလွ်င္မၿပီးသည္ကားမွန္ေပ၏၊သို႔ေသာ္ အေရးႀကီးေသာတရားမ်ားမဟုတ္ပါ၊ ဘုရင္ထြက္ေတာ္မူလာရာ၌ သက္ေတာ္ေစာင့္ စသူတို႔မွာမပါလွ်င္မၿပီးေခ်၊သို႔ေသာ္ အေရးႀကီးေသာ ပဓာနပုဂၢိဳလ္မ်ားမဟုတ္ၾက၊ထို႔ေၾကာင့္ ထိုသူတို႔ကိုအထူးထုတ္ေဖာ္မေျပာပဲ " ရာဇာ အာဂေတာ=မင္းတရားထြက္ေတာ္မူလာၿပီ"ဟု ပဓာနပုဂၢိဳလ္ကိုသာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုသကဲ့သို႔,ထို႔အတူ ပဓာနစေသာစိတ္ႏွင့္ဆက္၍ ဖႆစသည္ကို"ေစတသိက"ဟု နာမည္တပ္ထားေသာ္လည္း အပဓာနျဖစ္ေသာ ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ဆက္၍ကား စိတ္ကို"ဖႆိက"စသည္ျဖင့္ နာမည္မတပ္ထိုက္။ ဉာဏ္မပိုင္လွ်င္ ေစာဒနာဦး။ ။"အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ အခ်ိဳ႕ေစတသိက္မ်ား မပါလွ်င္ ၿပီးႏိုင္ေသာ္လည္း စိတ္မပါလွ်င္ဘယ္အခါမွ မျဖစ္ႏိုင္"ဟု ဆို၏၊ ထိုစကားအရ"အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ စိတ္အားလံုးလည္း တစ္ၿပိဳင္နက္ပါဝင္သည္"ဟု မဆိုသာ၊ဥပမာ_ကုသိုလ္စိတ္တို႔အာရံုယူခိုက္၌ အကုသိုလ္ အဗ်ာကတစိတ္မ်ားမပါ၊ကုသိုလ္စိတ္တြင္လည္းမဟာကုသိုလ္ပဌမစိတ္က အာရံုယူခိုက္၌ အျခားကုသိုလ္�စိတ္မ်ားမပါ၊ထို႔ေၾကာင့္ အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ အခိ်ဳ႕စိတ္မ်ားမပါဘဲၿပီးႏိုင္သည္မဟုတ္ေလာဟု ေမး၊အေျဖကား_ဤေစာဒနာသည္မသင့္။ ခ်ဲ႕ဦးအံ့_ဖုသနလကၡဏာအားျဖင့္ ဖႆတစ္မ်ိဳးတည္းသာ,အႏုဘဝနလကၡဏာအားျဖင့္ ေဝဒနာတစ္မ်ိဳးတည္းသာ ႐ွိသကဲ့သို႔,ထို႔အတူ အာရမဏဝိဇာနနလကၡဏာအားျဖင့္ စိတ္တစ္မ်ိဳးသာရိွ၏၊သို႔ေသာ္ယွဥ္ဖက္ေစတသိက္ေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားၾကေသာေၾကာင့္ ဟိုမွာလည္းယွဥ္ရ,သည္မွာလည္းယွဥ္ရ၍ စိတ္အေရအတြက္မ်ားသည္ဟု ထင္ရေလသည္၊ စင္စစ္မွာ အကုသိုလ္ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္ခိုက္လည္း ဤသိျခင္းသေဘာ,ေသာဘနေစတသိက္မ်ားႏွင့္ယွဥ္ခိုက၌လည္း ဤသိျခင္းသေဘာပင္တည္း၊ဥပမာ_ေကာင္းေသာကိစၥ၌ျဖစ္ေစ,မေကာင္းေသာကိစၥ၌ျဖစ္ေစ အရာရာ၌ ပါဝင္အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူတစ္ေယာက္သည္ "မည္သည့္အသင္း၏ဥကၠ႒,မည္သည့္အသင္း၏လည္းဥကၠ႒"ဟု ဥကၠ႒နာမည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရေနေသာ္လည္း တစ္ေယာက္တည္းသာျဖစ္သကဲ့သို႔တည္း၊ထို႔ေၾကာင့္"အာရံုကိုယူရာတိုင္းဝယ္ အခ်ိဳ႕စိတ္မ်ားလည္း မပါဘဲၿပီးႏိုင္သည္ မဟုတ္ေလာ"ဟူေသာ ေစာဒနာသည္မသင့္၊"စိတ္ဟူေသာ သဘာဓမၼ၏တစ္ခုတည္း႐ွိေၾကာင္းကိုနားမလည္၍ ေမးအပ္ေသာေၾကာင့္ အရင္းကစ၍လြဲမွားေလၿပီ"ဟူလို။.

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၁၇ အေၾကာင္းျဖစ္သည္၊...[အ႐ူပဘံု၌ ႐ုပ္မရိွေသာၾကာင့္ ႐ူပကို ေယဘုယ်နည္းဟုမွတ္ပါ။] ေစတသိကံ၏ ဝစနတၳ။ ။ေစတသိ+ဘဝံ တဒါယတၱဝုတၱိတာယာတိ ေစတသိကံ၊တဒါယတၱဝုတၱိတာယ_ထိုစိတ္၌စပ္ေသာ ျဖစ္ျခင္း႐ွိသည္၏အျဖစ္ေၾကာင့္၊ေစတသိကံ_စိတ္၌၊ဘဝံ_ျဖစ္ေသာတရားတည္း၊ေစတသိကံ_စိတ္၌ျဖစ္ေသာတရား၊ဤဝဂၢဟ၌"ေစတသိ+ဘဝံ ေစတသိကံ"သာလိုရင္းတည္း၊ "တဒါယတၱဝုတၱိတာယ"ကား ဌာန အာဓာရ+ဌာနီ အာေဓာယ္အျဖစ္ကို ထင္မွားမည္စိုး၍ ထည့္စြက္အပ္ေသာစကားတည္း၊ခ်ဲ႕ဦးအ့ံ_"ေစတသိကံ +ဘဝံ - စိတ္၌ျဖစ္သည္"ဟုဆိုရာ၌ "စိတ္ကျဖစ္ရာဌာနအာဓာရ,ေစတသိက ထိုစိတ္ေပၚ၌တည္ေနေသာ ဌာနီအာေဓယ္"ဟု ထင္မွားဖြယ္ရိွ၏၊စင္စစ္မွာ _ထိုကဲ့သို႔ စိတ္အေပၚ၌ေစတသိက္က တည္ေနသည္ မဟုတ္၊ ဖႆ ေဝဒနာ စေသာေစတသိက္တို႔သည္ အာရံုကို ေတြ႕ထိၾက ခံစားၾကရာ၌ ေခါင္းေဆာင္ေ႐ွ႕သြားျဖစ္ေသာ စိတ္မပါလွွ်င္မျဖစ္ႏိုင္ၾက,စိတ္၌ ဆက္သြယ္၍ျဖစ္ၾကရေသာေၾကာင့္"ေစတသိ+ဘဝံ=စိတ္၌ +ျဖစ္၏"ဟု ဆိုရသည္�၊ ေလာက၌လည္းေ႐ွ႕သြားေခါင္းေဆာင္ကို ဌာနအာဓာရအျဖစ္ျဖင့္ သံုးစြဲေလ့ရိွ၏။ စိတ္ကို ဖႆိကစသည္မေခၚထိုက္။ ။စိတ္၌ ဆက္သြယ္၍ျဖစ္ရေသာ ဖႆ ေဝဒနာစသည္ကို"ေစတသိက"ဟုေခၚဆိုလွ်င္ စိတ္လည္းသူ႕ခ်ညိးသက္သက္မျဖစ္ႏိုင္၊ဖႆ ေဝဒနာ စသည္တို႔ႏွင့္တြဲ၍သာျဖစ္ေလ့ရိွငည္၊ထို႔ေၾကာင့္ စိတ္ကိုလည္း" ဖေႆ+ဘဝံ"အရ ဖႆိကဟုလည္းေကာင္း,"ေဝဒနာယံ+ဘဝံ"အရ ေဝဒနိကဟုလည္းေကာင္း,ဤသို႔ စသည္ျဖင့္ ေခၚေဝၚသက့္သည္မဟုတ္လားဟုေမး၊အေျဖကား_စိတ္သည္ ဖႆ ေဝဒနာစသေသာေစတသိက္တို႔ႏွင့္စပ္သြယ္၍ ျဖစ္ေလ့ရိွေသာ္လည္း စိတ္ကပဓာနျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဖႆ ေဝဒနာ စသည္ကို"ဖႆိက,ေဝဒနိက"စသည္ျဖင့္ မေခၚသင့္။ ခ်ဲ႕ဦးအံ့။ ။ေလာက၌ ဦးစီး ေခါင္းေဆာင္ကိုသာအစြဲျပဳ၍ ေနာက္လိုက္ငယ္သားတို႔၌ နာမည္ထင္႐ွား႐ိုး ရိွသည္,ေနာက္လိုက္ငယ္သားကိုအစြဲျပဳ၍ ေခါင္းေဆာင္ပုဂၢိဳလ္မွာနာမည္ထင္႐ွား႐ိုးမရိွ။ဥပမာ_"ဗုဒၶသာဝက=ဘုရားတပည့္ "စသည္တည္း၊ထို႔ေၾကာင့္ အပဓာန ေနာက္လိုက္ေစတသိက္မ်ားကိုမွီ၍ ပဓာနေခါက္းေဆာင္ျဖစ္ေသာစိတ္ကို"ဖႆိက,ေဝဒနိက"စသည္ျဖင့္ မေခၚသင့္ေခ်၊စိတ္က ပဓာန,ေစတသိက္က အပဓာနျဖစ္ပံုကိုလည္း အာရံုယူရာတိုင္းဝယ္ အခ်ိဳ႕ေစတသိက္မ်ား မပါဘဲျဖစ္ႏိုင္ေသာ္လည္း စိတ္မပါလွ်င္ဘယ္အခါမွ မျဖစ္ႏိုင္သည္ကို ေေထာက္၍သိရာဖ၏။

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_ ၁၅ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္မ်ားသိဖို႔ရန္ အမွတ္အသားတစ္မ်ိဳးစီရွိၾက၏၊ထိုအမွတ္အသားကို"လကၡဏာ"ဟုေခၚသည္။[လကၡီယတိ အေနနာတိ လကၡဏံ၊အေနန_ဤအမွတ္အသားျဖင့္၊လကၡီယတိ_မွတ္သားအပ္၏၊ဣတိ_ထိုသို႔မွတ္သားေၾကာင္း၏အျဖစ္ေၾကာင့္၊တံ_ထိုအမွတ္အသားသည္၊လကၡဏံ_လကၡဏာမည္၏။] သာမည,သဘာဝ။ ။ထိုလကၡဏာသည္ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ သာမညလကၡဏာ,မိမိတစ္ပါးအတြက္သာျဖစ္ေသာ သဘာဝလကၡဏာဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိ၏၊ထိုတြင္ အနိစၥလကၡဏာ ဒုကၡလကၡဏာ အနတၱလကၡဏာဟူသည္ ရုပ္နာမ္သခၤါရဟူသမွ်ႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ သာမညလကၡဏာတည္း၊ရုပၸနလကၡဏာဟူသည္ ရုပ္အားလံုးႏွင့္သက္ဆိုင္၍,နမနလကၡဏာဟူသည္ နာမ္အားလံုးႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာေၾကာင့္ သာမညလကၡဏာမ်ားပင္တည္း၊ဤသို႔ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာအမွတ္အသားကို"သာမညလကၡဏာ"ဟု ေခၚ၏၊"အာရမဏဝိဇာနနလကၡဏာ"ဟူသည္စိတ္တစ္မ်ိဳးႏွင့္သာ သက္ဆိုင္၍,"ဖုႆနလကၡဏာ"ဟူသည္ ဖႆတစ္မ်ိဳးႏွင့္သာ,"အနုဘာဝနလကၡဏာ"ဟူသည္ ေဝဒနာတစ္မ်ိဳးႏွင့္သာသက္ဆိုင္ေသာေၾကာင့္ သဘာဝလကၡဏာမ်ားတည္း၊ဤသို႔ မိမိတစ္မ်ိဳးတည္း၏ အမွတ္အသားကို"သဘာဝလကၡဏာ"ဟုေခၚသည္၊[သမာနာနံ_အမ်ားႏွင့္တူေသာတရားတို႔၏+ဘာေဝါ_ျဖစ္ေၾကာင္း ျဖစ္ရာတည္း၊သာမညံ_ရာ၊သႆ_မိမိတစ္ပါးတည္း၏+ဘာေဝါ_အမွတ္အသားတည္း၊သဘာေဝါ_မိမိ၏အမွတ္အသား။] ရသ။ ။တႆ_ထိုမရမတၳတရားတို႔၏၊ကိစၥံ ဝါ_ကိစၥသည္လည္းေကာင္း၊သမၸတၱိ ဝါ_အေၾကာင္းစံုညီ၍ျဖစ္ပံုသည္လည္းေကာင္း၊ရေသာ_ရသမည္၏၊ဣတိ _သို႔၊ပရိဒီပေရ_ျပရာ၏၊...ရသသည္လည္း ပရမတၳတရားတို႔၏ ျပဳဖြယ္ကိစၥဟူေသာ ကိစၥရသ အေၾကာင္းစံုညီ၍ျဖစ္ပံုဟူေသာ သမၸတၱိရသဟုနွစ္မ်ိဳးရွိ၏၊ထိုတြင္အခ်ိဳ႕တရား၌ကိစၥရသထင္ရွား၍,အခ်ိဳ႕တရား၌ သမၸတၱိရသထင္ရွား၏၊ထိုရသမ်ားသည္ဆိုင္ရာတရား၌ထင္ရွားလတၱံ႕။ ပစၥဳပ႒ာန္။ ။ဖလံဝါ_အက်ိဳးသည္လည္းေကာင္း၊ဥပ႒ာနာကာေရာပိ ဝါ_ေယာဂီတို႔ဥာဏ္အားထင္လာသည့္အျခင္းအရာသည္လည္းေကာင္း၊(ဥပ႒ာနနေရာဟုလည္းအခ်ိဳ႕စာရွိ၏၊)ပစၥဳပ႒ာနံ_ပစၥဳပ႒ာန္မည္၏၊ပစၥဳပ႒ာန္သည္လည္း ဖလံပစၥဳပ႒ာန္,ဥပ႒ာနာကာရပစၥဳပ႒ာန္ဟု နွစ္မ်ိဳးရွိ၏၊ထိုတြင္ ဖလပစၥဳပ႒ာန္ဟူသည္ ကိစၥရသေၾကာင့္ရထိုက္ေသာအက်ိဳးတည္း၊ဥပမာ_ကိစၥတစ္ခုကိုျပဳလွ်င္ ထိုကိစၥအတြက္အက်ိဳးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကိုရသကဲ႔သို႔တည္း၊ဥပ႒ာနာပစၥဳပ႒ာန္ဟူသည္ ထိုတရားကို ဆင္ျခင္ေသာအခါ ေေယာဂီတို႔ဥာဏ္တြင္

သၿဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၁၄ ဆိုလိုရင္းကား_အာရံုကိုသိရာ၌ အတၱကသိသည္မဟုတ္၊အတၱပင္အထင္အရွားမရွိ,စိတ္ကသာသိသည္,စိတ္ဟူေသာ သေဘာတရားမွတစ္ပါးအျခားသိတက္ေသာ ကတၱားတစ္မ်ိဳး မရွိေတာ့ၿပီ"ဟူလို။ ကရိုဏ္းအစစ္ မရွိ။ ။အခ်ိဳ႕ကလည္း"ဖႆစေသာတရားတို႔သည္ အတၱေၾကာင့္သာ အာရံုကိုသိရ၏၊အတၱသည္ သိျခင္းၾကိယာကို ၿပီးေစနိုင္ေသာ ၾကိယာသာဓကတမသတၱိရွိ၏"ဟု စြဲလမ္းၾကျပန္၏၊ထိုစြဲလမ္းခ်က္ကိုပယ္ဖ်က္ဖို႔ရာ စိတ္၌ သိေၾကာင္းသတၱိမရွိေသာ္လည္း ရွိသကဲ႔သို႔ တဒၶမၼဴပစာရအားျဖင့္တင္စား၍"စိေႏၲႏၲိ ဧေတနာတိ စိတၱံ"ဟု ကရဏသာဓ္ဝိျဂႋဳဟ္ တစ္နည္းဆိုရျပန္သည္၊ဆိုလိုရင္းကား_ဖႆစသည္တုိ႔က အာရံုကိုသိရျခင္း၏အေၾကာင္းမွာ အတၱမဟုတ္,အတၱပင္အထင္အရွားမရွိ,စိတ္သာလွ်င္ ဖႆစသည္တုိ႔၏အာရံုကိုသိေၾကာင္းျဖစ္သည္"ဟူလို၊[တဒၶမၼ_ထိုကတၱဳသတၱိ ကရဏသတၱိ၏+ဥပစာေရာ_အနီး၌ျဖစ္ေသာအေခၚအေဝၚနာနည္တည္း၊တဒၶမၼဴပစာေရာ_ထိုသတၱိ၏အေခၚအေဝၚ(ထိုသတၱိ၏အမည္)။] [ေဆာင္] ပရမတ္စု,ဝိၿဂႋဳဟ္ျပဳေသာ္,ကတၱဳကရဏတ္,ဘာဝသာဓ္ဟု,သံုးရပ္ျခားပိုင္း,အမ်ားႏႈိင္းေလာ့,ကရိုဏ္းကတၱဳ,ဤႏွစ္ခုမွာ,ဥပစာတဲ႔,ေဘာသာမုခ်,သရုပ္ရဟု,ထုတ္ျပမွီရာ,ညီတညာသည္,ဋီကာ ဋီကာ့ ေစာင္ေစာင္တည္း။ လကၡဏာဒိစတုကၠ။ ။ဤပရမတၳတရားတို႔သည္ အမွန္ရွိေသာ္လည္း အလြန္နက္နဲကုန္ရကား သာမန္ညာဏ္မ်ိဳးျဖင့္ မသိမျမင္ႏိုင္ၾက၊ကမၼ႒ာန္းအားထုတ္ေသာေယာဂီသူေတာ္မြန္မွ အေတာတထင္ျမင္ေအာင္ လကၡဏ ရသ ပစၥဳပ႒ာန္ ပဒ႒ာန္တို႔ျဖင့္အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္ရသည္၊ထို႔ေၾကာင့္လကၡဏာစသည္ကိုထည့္သြင္းဖြင့္ျပေပအံ႔။ သာမညံ ဝါ သဘာေဝါ ဝါ,ဓမၼာနံ လကၡဏံ မတံ၊ ကိစၥံ ဝါ တႆ သမၸတၱိ,ရေသာတိ ပရိဒီပေယ။ ဖလံ ဝါ ပစၥဳပ႒ာန,မုပ႒ာနာကာေရာပိ ဝါ၊ အာသႏၷကာရဏံ ယံ တု,ပဒ႒ာနံတိ တံ မတံ။ လကၡဏာ။ ။ဓမၼာနံ_ပရမတၳတရားတို႔၏၊သာမညံ ဝါ_အမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံသာမတ္အမွတ္အသားကိုလည္းေကာင္း၊သဘာေဝါ ဝါ_မိမိတစ္ပါးတည္း၏အမွတ္အသားကိုလည္းေကာင္း၊လကၡဏံ_လကၡဏာဟူ၍၊မတံ_သိအပ္၏၊လူတစ္ေယာက္ တစ္ေယာက္၌ အမ်ားသိဖို႔ရန္ အျဖဴ အမည္း အပိန္အဝစသည္ျဖင့္ အမွတ္အသားတစ္မ်ိဳးစီရွိရသကဲ႔သို႔,ထို႔အတူ ပရမတၳတရားတို႔၌လည္း

ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၁၃ ဤကား စိတၱဳပၸာဒက႑ မူလဋီကာကိုမွီေသာ အဓိပၸာယ္တည္း၊အမ်ားေျပာရိုးအဓိပၸာယ္ကို ေစတသိက္ပိုင္းက်မွျပဦးအံ႔။ [ေဆာင္] အမွားလည္းရွိ,အမွန္ရွိ၍,မွတိမိရံုသာ,သိသည္မွာလွ်င္,သညာတြင္၏၊အစဥ္ပိုင္နင္း,ထိုးထိုးထြင္းလ်က္,ရွင္းလင္းေသခ်ာ,သိပညာတည္း၊ဝိညာဏတံု,စိတ္သိပံုကား,အာရံုယူမႈ,ရေအာင္ျပဳသည္,...ေသာတုမွတ္ဖြယ္အခ်ဳပ္တည္း။ အခ်ိဳ႕အယူ။ ။အခ်ိဳ႕ကား"ဝိတက္၏ ၾကံစည္ျခင္းဟူေသာ ဦဟနသိႏၲာ,ဝိညာဏ္၏သိျခင္းဟူေသာ ဝိဇာနနစိႏၲာ.ပညာ၏သိျခင္းဟူေသာ ပဇာနနသိႏၲာဟု သံုးမ်ိဳးရွိသည္တြင္"စိေႏၲတိ"ဟူေသာ ဝစနတ္အရ ဝိဇာနနသိႏၲာကို ယူေစလို၍"ဝိဇာနာတီတိ အေတၳာ"ဟု ဖြင့္ျပေၾကာင္းကို မိန္႔ဆိုၾကေလသည္။ ကရဏသာဓ္တစ္နည္း။ ။စိေႏၲတိ ဧေတနာတိ စိတၱံ၊ဧေတန_ဤတရားျဖင့္၊သမၸယုတၱဓမၼာ_သမၸယုတ္တရားတို႔သည္၊စိေႏၲတိ_အာရံုကိုသိၾကရကုန္၏၊ဣတိ_ထို႔ေၾကာင့္၊တံ_ထိုတရားသည္၊စိတၱံ_စိတၱမည္၏၊ဖႆစေသာ ေစတသိက္တို႔သည္ စိတ္ကိုအမွီျပဳလ်က္(စိတ္ပါမွ)အာရံုကိုသိႏိုင္ ရႏိုင္ၾက၏၊ထို႔ေၾကာင့္ စိတ္သည္ ဖႆစသည္တို႔၏အာရံုကိုသိေၾကာင္း ရေၾကာင္းျဖစ္၏။ ဘာဝသာဓ္တစ္နည္း။ ။စိႏၲနံ စိတၱံ၊စိႏၲနံ_အာရံုကိုသိျခင္း ရျခင္းသည္၊စိတၱံ_စိတၱမည္၏၊စိတ္၌မုခ်အားျဖင့္သိတက္ေသာ ကတၱဳသတၱိလည္းမရွိ၊သိေၾကာင္း ကရဏသတၱိလည္းမရွိ,သိျခင္းအမူအရာ ၾကိယာသာျဖစ္သည္_ဟူလို၊ဤသို႔လွ်င္ ပရမတၳတရားစုကို ေဟာေသာသဒၵါတို႔၌ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကတၱဳသာဓန ကရဏသာဓန ဘာဝသာဓနဟု (၃)ဝိျဂိဳဟ္ ျပဳႏိုင္သည္။ ဥေဒၵသဂါထာအဖြင့္ စာ_၁၃ ဤကား စိတၱဳပၸာဒက႑ မူလဋီကာကိုမွီေသာ အဓိပၸာယ္တည္း၊အမ်ားေျပာရိုးအဓိပၸာယ္ကို ေစတသိက္ပိုင္းက်မွျပဦးအံ႔။ [ေဆာင္] အမွားလည္းရွိ,အမွန္ရွိ၍,မွတိမိရံုသာ,သိသည္မွာလွ်င္,သညာတြင္၏၊အစဥ္ပိုင္နင္း,ထိုးထိုးထြင္းလ်က္,ရွင္းလင္းေသခ်ာ,သိပညာတည္း၊ဝိညာဏတံု,စိတ္သိပံုကား,အာရံုယူမႈ,ရေအာင္ျပဳသည္,...ေသာတုမွတ္ဖြယ္အခ်ဳပ္တည္း။ အခ်ိဳ႕အယူ။ ။အခ်ိဳ႕ကား"ဝိတက္၏ ၾကံစည္ျခင္းဟူေသာ ဦဟနသိႏၲာ,ဝိညာဏ္၏သိျခင္းဟူေသာ ဝိဇာနနစိႏၲာ.ပညာ၏သိျခင္းဟူေသာ ပဇာနနသိႏၲာဟု သံုးမ်ိဳးရွိသည္တြင္"စိေႏၲတိ"ဟူေသာ ဝစနတ္အရ ဝိဇာနနသိႏၲာကို ယူေစလို၍"ဝိဇာနာတီတိ အေတၳာ"ဟု ဖြင့္ျပေၾကာင္းကို မိန္႔ဆိုၾကေလသည္။ ကရဏသာဓ္တစ္နည္း။ ။စိေႏၲတိ ဧေတနာတိ စိတၱံ၊ဧေတန_ဤတရားျဖင့္၊သမၸယုတၱဓမၼာ_သမၸယုတ္တရားတို႔သည္၊စိေႏၲတိ_အာရံုကိုသိၾကရကုန္၏၊ဣတိ_ထို႔ေၾကာင့္၊တံ_ထိုတရားသည္၊စိတၱံ_စိတၱမည္၏၊ဖႆစေသာ ေစတသိက္တို႔သည္ စိတ္ကိုအမွီျပဳလ်က္(စိတ္ပါမွ)အာရံုကိုသိႏိုင္ ရႏိုင္ၾက၏၊ထို႔ေၾကာင့္ စိတ္သည္ ဖႆစသည္တို႔၏အာရံုကိုသိေၾကာင္း ရေၾကာင္းျဖစ္၏။ ဘာဝသာဓ္တစ္နည္း။ ။စိႏၲနံ စိတၱံ၊စိႏၲနံ_အာရံုကိုသိျခင္း ရျခင္းသည္၊စိတၱံ_စိတၱမည္၏၊စိတ္၌မုခ်အားျဖင့္သိတက္ေသာ ကတၱဳသတၱိလည္းမရွိ၊သိေၾကာင္း ကရဏသတၱိလည္းမရွိ,သိျခင္းအမူအရာ ၾကိယာသာျဖစ္သည္_ဟူလို၊ဤသို႔လွ်င္ ပရမတၳတရားစုကို ေဟာေသာသဒၵါတို႔၌ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကတၱဳသာဓန ကရဏသာဓန ဘာဝသာဓနဟု (၃)ဝိျဂိဳဟ္ ျျပဳႏိုင္သည္။

သျဂႋဳဟ္ဘာသာဋီကာ စာ_၁၂ ဟီနာ ဓမၼာႏွင့္ ပရမတၳ။ ။"ဟီနာ ဓမၼာ"ဟူေသာ မာတိကာပုဒ္အရ၌ယူရေသာ အကုသိုလ္ စိတ္ ေစတသိက္တို႔သည္ ဤပရမတၳတြင္ပါဝင္ၾက၏၊ထို႔ေၾကာင့္မာတိကာဝယ္ ဟီနဆိုေသာစကားႏွင့္ ဤ၌ ပရမတၳဆိုေသာစကားသည္မဆန္႔က်င္ပါေလာဟု ေမးဖူး၏၊အေျဖကား_အကုသိုလ္တရားမ်ားကို တကယ္ယုတ္ညံ့၍ မာတိကာ၌ "ဟီန"ဟု ေဟာေတာ္မူသည္၊ထိုသို႔ ယုတ္ညံ့ေသာ္လည္း ေလာဘမွန္လွ်င္ ေခြးသႏၲာန္မွာျဖစ္ျဖစ္,ျဗဟၼာၾကီးသႏၲာန္မွာျဖစ္ျဖစ္ လိုခ်င္ျခင္းသေဘာမွ မေျပာင္းဘဲခိုင္ၿမဲတည့္မတ္ေသာေၾကာင့္"ပရမ"ဟု ဆိုအပ္၏၊ပရမသဒၵါသည္ ဟီနသဒၵါ၏ဆန္႔က်င္ဘက္ ပဏီတအနက္ကိုမျပ,မေဖာက္မျပန္မွန္ကန္တည့္မတ္ျခင္း အဝိပရီတအနက္ကို ျပရကား မာတိကာပုဒ္ကဟီနႏွင့္ ဤက ပရမတို႔မဆန္႔က်င္ၾကေပ။ ဝိဂၢဟတစ္မ်ိဳး။ ။ပရမအရ ပဓာနအနက္ကိုယူ၍"ပရေမာ ပဓာေနာ_ျပဌာန္းေသာ၊အေတၳာ_အနက္သေဘာတည္း၊ပရမေတၳာ_ျပဌာန္းေသာအနက္သေဘာ"ဟု အနုဋီကာ၌ ဝိျဂိဳဟ္တစ္မ်ိဳးျပေသး၏၊ေရ ေျမ ေတာ ေတာင္ သားေကာင္ သတၱဝါ,ျဗဟၼာ လူ နတ္ဟု ပညတ္အမ်ိဳးအစား အမ်ားအျပား ရွိေသာ္လည္း လိုရင္းအခ်ဳပ္အသားတင္စစ္ထုတ္လိုက္လွ်င္ စိတ္ ေစတသိက္ ရုပ္ႏွင့္နိဗၺာန္တရားသာ အထင္အရွားရွိေတာ့၏၊ထို႕ေၾကာင့္ ဤေလးပါးကို "အခ်ဳပ္ပဓာနတရားမ်ား"ဟု ဆိုလိုသည္။ စိတၱံ၏ ဝစနတၳ။ ။အာရမဏံ စိေႏၲတီတိ စိတၱံ,ဝိဇာနာတီတိ အေတၳာ၊အာရမဏံ_အာရံုကို၊စိေတၱတိ _သိတက္၏၊ဣတိ_ထို႔ေၾကာင့္၊စိတၱံ_စိတၱမည္၏၊ဝိဇာနာတိ_သညာ ပညာတို႔ သိပံုမွ ထူးျခား၍ တစ္မ်ိဳးအားျဖင့္သိတက္၏၊ဣတိအေတၳာ_ဤကား စိေႏၲတိဟူေသာ ဝစနတၳ၏အနက္တည္း၊ခ်ဲ႕ဦးအ့ံ_အာရံုကိုသိရာ၌ သညာသိ ပညာသိ ဝိညာဥ္သိဟု ကြဲျပားလ်က္ရွိ၏၊မွားသည္ျဖစ္ေစ မွန္သည္ျဖစ္ေစ မွတ္မိရံုသာသိျခင္း(မွတ္သိ သိျခင္း)သည္ သညာသိတည္း၊ အမွားမရွိ အမွန္အတိုင္းထိုးထြင္း၍ သိျခင္းသည္ ပညာသိတည္း၊အာရံုတစ္ခုခုကိုရေအာင္ယူျခင္းသည္ဝိညာဥ္သိတည္း။[ဇနာနံ နာမ ဥပလဒၶိ၊ဇာနနံ နာမ_ဝိညာဥ္၏သိျခင္းမည္သည္၊ဥပလဒၶိ_အာရံုကို ရျခင္းတည္း။] ဝိဇာနာတိ။ ။ဤသို႔လွ်င္ သညာသိ ပညာသိ ဝိညာဥ္သိဟု အသိသံုးမ်ိဳးရွိရာတြင္ သညာ ပညာတို႔သိပံုမွ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုထူးျခားေသာ အသိတစ္မ်ိဳးျဖစ္၍"စိေႏၲတိ"ဟူေသာ ဝစနတ္ကိုပင္"ဝိဇာနာတိ"ဟု ဖြင့္လွစ္ရေပသည္၊ဝိဇာနာတိဟု ဝိသဒၵါျဖင့္ဖြင့္ေသာေၾကာင့္"စိတ္က သညာ ပညာတို႔ထက္ သာလြန္၍သိသည္"ဟုမမွတ္ရ,ဝိသဒၵါအတြက္"မတူထူးျခား,တစ္မ်ိဳးအားျဖင့္ သိသည္"ဟု မွတ္ပါ။